Nobel mükafatına namizəd azərbaycanlı qadın: Sona Vəlixan

Sona İbrahim qızı Vəlixan Azərbaycanın tanınmış oftalmoloqu, tibb və elm sahəsində böyük şəxsiyyət olub. O, 19 iyun 1883-cü ildə Dağ Kəsəməndə anadan olub. Ömrünü insan gözlərinin sağlamlığına həsr edən Sona xanım, ölkəmizin ilk qadın professoru və ilk tibb elmləri doktoru kimi tarixə düşüb.

Fortunamag.az  bildirir ki, o, 1908-ci ildə Peterburq Tibb İnstitutunu bitirərək, Azərbaycanın ilk ali təhsilli qadın həkimi kimi tarixə düşdü. Göz xəstəliklərinin dərinliklərinə enərək, insan görmə dünyasının ən çətin problemlərini araşdırdı; cüzam, sifilis, vərəm və gözün müxtəlif şişləri ilə bağlı patologiyalara işıq tutdu. Onun elmi araşdırmaları yalnız ölkəmizdə deyil, beynəlxalq səviyyədə də diqqətə layiq görüldü.

1931-ci ildə yazdığı “Endoftalmitin patoloji anatomiyasına dair” məqalə, Nobel Komitəsinin marağını çəkdi və onun adı dünya şöhrətli mükafata namizəd kimi qeyd olundu. Lakin taleyin sərt oyunları, İkinci Dünya Müharibəsinin qaranlıq buludları, bu böyük uğurun gerçəkləşməsinə mane oldu. Amma onun elmi mirası, əzmkarlığı və fədakarlığı heç vaxt unudulmadı.

Sona xanım təkcə alim deyildi, həm də böyük müəllim, tibb elminin inkişafında sadiq rəhbər idi. Onun qayğıkeşliyi və dəstəyi ilə yüzlərlə oftalmoloq yetişdi, 3 doktorluq və 18 namizədlik dissertasiyası onun rəhbərliyi altında müdafiə edildi. Gözə aid xəstəliklərin müalicəsində geniş praktiki fəaliyyət göstərərək, insanlara həyatın ən qiymətli neməti – görmə qabiliyyətini qaytarmaq üçün yorulmadan çalışdı.

Azərbaycan Oftalmoloqlar Cəmiyyətinin sədrliyi dövründə də o, elm və həkimlik peşəsinin nüfuzunu ucaltdı, ölkədə oftalmologiyanın inkişafına öncülük etdi. Onun zəhməti, elmi nailiyyətləri və ictimai fəaliyyəti müxtəlif orden və medallarla, Əməkdar elm xadimi fəxri adı ilə yüksək qiymətləndirildi.

Sona xanım Vəlixan uzun ömrünü elmin və insanlara xidmətə həsr edərək, Azərbaycan tibb elminə və qadınların maarifləndirilməsinə dəyərli töhfələr vermişdir. Onun adı və işi, gələcək nəsillər üçün işıqlı bir yol, böyük bir ilham mənbəyidir.

Material “İnnovativ Proqress və Ekologiya” Sosial-İqtisadi İnkişafa Dəstək İctimai Birliyinin “İnnovativ proqress və tarix” layihəsi çərçivəsində təqdim olunur.

Fortunamag.az