Nanotexnologiya: Tibbdə nanorobotların istifadəsi

Nanotexnologiya son illərin ən sürətlə inkişaf edən sahələrindən biridir və tibb elminin gələcəyini tamamilə dəyişmək potensialına malikdir. Nanorobotlar – mikroskopik ölçülü, proqramlaşdırıla bilən cihazlar tibbdə xəstəliklərin diaqnostikası və müalicəsində inqilabi imkanlar açır. Onların ölçüsü nanometrlərlə ölçülür, yəni insan saçının diametrindən minlərlə dəfə kiçikdir. Bu kiçik ölçü nanorobotlara bədən daxilində sərbəst hərəkət etməyə, hüceyrə səviyyəsində iş görməyə imkan verir.

Nanorobotların tibbdə istifadəsi bir neçə istiqamətdə özünü göstərir:

Dərman daşınması və hədəfli müalicə – Nanorobotlar dərman molekullarını xüsusi hədəfə, məsələn, xərçəng hüceyrələrinə çatdırır. Bu üsul, klassik müalicə metodları ilə müqayisədə, dərmanların sağlam toxumalara təsirini minimuma endirir və yan təsirləri azaldır.

Xəstəliklərin erkən diaqnostikası – Nanorobotlar qan dövranına buraxıldıqda, xəstəliyin əlamətlərini molekulyar səviyyədə aşkar edə bilir. Məsələn, xərçəngin çox erkən mərhələlərində nanorobotlar anormal hüceyrələri tanıya və məlumatları həkimə ötürə bilir.

Toxuma və hüceyrə təmiri – Nanorobotlar zədələnmiş toxumaları və hüceyrələri bərpa etmək üçün istifadə olunur. Bu xüsusiyyət xüsusilə nevroloji xəstəliklərdə və infeksion proseslərin müalicəsində böyük ümidlər vəd edir.

Nanorobotların ən böyük üstünlüklərindən biri onların dəqiqliyidir. İnsan bədəninin minlərlə fərqli sisteminə eyni anda müdaxilə etmək əvəzinə, nanorobotlar yalnız hədəf sahəyə yönləndirilir. Bu da dərmanların səmərəliliyini artırır və yan təsirləri minimuma endirir.

Bundan əlavə, nanorobotlar vasitəsilə müalicə və diaqnostika prosesi daha sürətli olur. Ənənəvi üsullarla xəstəliklərin aşkarlanması saatlar, günlər və hətta həftələr ala bilər. Nanorobotlar isə real vaxtda məlumat toplayaraq həkimə təqdim edir. Bu xüsusiyyət, xüsusilə xroniki və sürətlə inkişaf edən xəstəliklərin idarə olunmasında həyati əhəmiyyət kəsb edir.

Son illərdə bir sıra tədqiqatlar nanorobotların praktiki istifadəsini göstərib. Məsələn, İsveçrə və ABŞ universitetlərində aparılan eksperimentlərdə nanorobotlar xərçəng hüceyrələrini molekulyar səviyyədə aşkar edib və dərman daşıyıcı kimi istifadə olunub. Çin alimləri isə diabet xəstələri üçün qan şəkərini tənzimləyən nanorobot prototipləri hazırlayıblar. Bu robotlar qanda şəkərin səviyyəsini ölçür və lazım olduqda insulin buraxır.

Bütün texnologiyalar kimi, nanorobotların tibbdə istifadəsi də bəzi çətinliklərə malikdir. Onların istehsalı hələ yüksək texnoloji avadanlıq tələb edir və maliyyəti çox yüksəkdir. Bundan əlavə, bədənin immun sistemi nanorobotları yad hissəcik kimi qəbul edə və onları məhv edə bilər. Bu səbəbdən alimlər nanorobotların biouyğunluğunu artırmaq və immun reaksiyasını minimuma endirmək üçün müxtəlif kaplama texnologiyaları üzərində işləyirlər.

Digər çətinlik isə etika və təhlükəsizlik məsələləridir. Nanorobotların bədən daxilində hərəkəti və məlumat toplanması şəxsi məlumatların qorunması ilə bağlı yeni suallar doğurur. Həkimlər və tədqiqatçılar etik prinsipləri qoruyaraq bu texnologiyaların istifadəsini tənzimləməyə çalışırlar.

Gələcəkdə nanorobotlar tibb sahəsində tam inqilab yaradacaq. Onlar xərçəng, ürək-damar xəstəlikləri, nevroloji problemlər və nadir xəstəliklərin müalicəsində əvəzolunmaz vasitə olacaq. Həmçinin, nanorobotların bədən daxilində real vaxtda məlumat toplama və xəstəliyin gedişatını izləmə qabiliyyəti tibbdə fərdi yanaşmanı daha da gücləndirəcək.

Nanotexnologiyanın tibbdə tətbiqi həkimlərə və xəstələrə yeni imkanlar yaradır. Nanorobotlar xəstəliklərin erkən aşkarlanması, dərmanların hədəfli çatdırılması və toxuma bərpası sahəsində böyük inqilab edir. Bu texnologiya yalnız xəstəliyi müalicə etmir, həm də tibbi xidmətin keyfiyyətini və effektivliyini artırır. XXI əsrdə nanotexnologiya, xüsusilə nanorobotlar, tibbin gələcəyini formalaşdıran əsas istiqamətlərdən biri olacaq.

Fortunamag.az